Θετικό έδαφος αρχίζουν να βρίσκουν οι δηλώσεις της Καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ σχετικά με μία ισχυρότερη και πιο αυτόνομη Ευρώπη στη διεθνή σκηνή. Πιο συγκεκριμένα η Μέρκελ δήλωσε , σε συγκέντρωση της Κεντροδεξιάς, στο Μόναχο’’ σύμφωνα με το Reuters στις 30 Μαΐου 2017 τα εξής: «Είχα αρκετές εμπειρίες τις τελευταίες ημέρες. Και το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι εμείς οι Ευρωπαίοι πρέπει πραγματικά να πάρουμε τις τύχες μας στα δικά μας χέρια – φυσικά, διατηρώντας φιλικές σχέσεις με τις ΗΠΑ, φιλικές σχέσεις με τη Βρετανία και με σχέσεις καλής γειτονίας, στο βαθμό του δυνατού, με άλλες χώρες, ακόμη και με τη Ρωσία»
Η δήλωση αυτή και μόνο συνιστά μία αλλαγή πολιτικής πλεύσης για τη Γερμανία και κατ’ επέκταση για την Ευρώπη και έρχεται ως συμπέρασμα της Συνόδου των G7 και τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ το περασμένο διάστημα. Παρόλου που για διπλωματικούς λόγους ανασκεύασε τη δήλωσή της, στο εσωτερικό της Γερμανίας βρήκε θετική ανταπόκριση ακόμα και από την αντιπολίτευση, ενώ πριν λίγες μέρες και η Ιταλία εξέφρασε τη θετική της στάση.
Όλα αυτά φυσικά μόνο τυχαία δεν μπορούν να χαρακτηριστούν δεδομένου ότι οι σχέσεις ΗΠΑ – Γερμανίας φαίνεται να περνάνε μία κρίση μετά την ανάληψη των καθηκόντων του νέου προέδρου, ο οποίος φαίνεται να βλέπει με αρνητικό τρόπο τη Γερμανία και την ίδια την Άγκελα Μέρκελ. Άλλωστε, ήδη από τη προεκλογική εκστρατεία του το πρόσωπο της Μέρκελ παρουσιαζόταν ως ένα αποτυχημένο μοντέλο διακυβέρνησης που οδηγούσε την Ευρώπη προς τη καταστροφή και χρησιμοποιούνταν με στόχο να δαιμονοποιήσει την αντίπαλό του, Χίραλι Κλίντον.
Η Γερμανία τα τελευταία χρόνια προβάλλει έντονα, χωρίς απαραίτητα να το επιδιώκει, την εικόνα της ισχυρής περιφερειακής δύναμης στην Ευρώπη και ελλείψει μιας εξισορροπητικής δύναμης (Γαλλίας, λόγω αδυναμίας και Βρετανίας λόγω Brexit) της ηγέτιδας δύναμης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κατά συνέπεια, αυτή η προβολή ισχύος φαίνεται να επηρεάζει ανταγωνιστικά τον Αμερικανό Πρόεδρο.
Από την άλλη πλευρά, η επικριτική και σκεπτική στάση του Προέδρου Τραμπ με αποκορύφωμα την διαχείριση της διαπραγμάτευσης σε σχέση με το κλίμα οδήγησε τη Μέρκελ να δηλώσει πως «οι Ευρωπαίοι πρέπει πραγματικά να πάρουμε τις τύχες μας στα χέρια μας» κατανοώντας ότι η συμμαχία με την άλλη πλευρά του Ατλαντικού δεν θα είναι αυτή που ήταν μέχρι τώρα. Η δήλωση αυτή δεν είναι καθόλου τυχαία και πρόκειται να είναι σίγουρα η απαρχή μιας πιο συστηματικής αλλαγής πλεύσης της ίδιας της Γερμανίας και εν συνεχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην εξωτερική πολιτική.
Αναλύοντας το επίπεδο της προβαλλόμενης εικόνας ενός κράτους μπορεί κανείς να φτάσει σε συμπεράσματα σχετικά με τη πολιτική που εν δυνάμει θα ακολουθήσουν τα κράτη. Αυτό συμβαίνει καθώς η προβολή μιας εικόνας είναι μία δράση η οποία φέρνει και μία αντίστοιχη αντίδραση. Η Εικόνα των ΗΠΑ έχει αλλάξει με την αλλαγή της ηγεσίας τους διότι η εικόνα των ηγετών ενός κράτους τείνει να ταυτίζεται με την εικόνα του ίδιου του κράτους. Αυτό σημαίνει πως τα προσωπικά χαρακτηριστικά ή οι προσωπικές απόψεις και μεροληψίες ενός ηγέτη μεταφέρονται στο κράτος και την εικόνα την οποία προβάλλει στους άλλους.
Μέχρι τώρα οι Ηνωμένες Πολιτείες αποτελούσαν ένα σύμβολο σταθερότητας και δύναμης στο δυτικό κόσμο. Η εικόνα που συστηματικά καλλιεργούνταν ήταν αυτή της ισχύος και της κυριαρχίας που δομούσε την αποτροπή απέναντι στους αντιπάλους και εν δυνάμει εχθρούς της δύσης. Από τον Ψυχρό Πόλεμο μέχρι την 11η Σεπτεμβρίου, οι ΗΠΑ είχαν την εικόνα του παγκόσμιου ηγέτη και του παγκόσμιου «αστυνόμου» με στόχο τη διατήρηση της διεθνούς ασφάλειας και σταθερότητας. Έτσι, κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης Ομπάμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες έγιναν πιο συμπαθείς, βασιζόμενες κυρίως στη θετική εικόνα και στην εικόνα της αλλαγής που πρόβαλλε έντονα ο τότε Πρόεδρος.
Η θετική εικόνα του Προέδρου επηρέαζε με τη σειρά της την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, μεταφέροντας μια πιο θετική εικόνα στο εξωτερικό, πράγμα που επέτρεψε τον εφησυχασμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την πλήρη εξάρτηση της άμυνας και της ασφάλειας της από τις ΗΠΑ. Η εμπιστοσύνη στο πρόσωπο του Προέδρου Ομπάμα ήταν τόσο μεγάλη στην Ευρώπη, που ακόμα και σε οικονομικά ζητήματα ο Πρόεδρος Ομπάμα είχε πολλές φορές αναμειχθεί μέσω της παροχής συμβουλών και βοήθειας στα Ευρωπαϊκά ζητήματα, άλλοτε ουσιαστικά και άλλοτε συμβολικά.
Η θετική εικόνα του Προέδρου, επίσης, συνέβαλε στο να ενισχυθεί η εικόνα του συμμάχου για τις ΗΠΑ, επιτρέποντας να παρθούν σημαντικές πολιτικές αποφάσεις και συνεργασίες ανάμεσα στην ΕΕ και τις ΗΠΑ. Το επίπεδο εμπιστοσύνης στις Ευρω-ατλαντικές σχέσεις είχε φτάσει σε πολύ υψηλά επίπεδα που δεν επέτρεπε την ανάπτυξη διλημμάτων ασφαλείας και επίδειξης ισχύος από τις περιφερειακές δυνάμεις όπως η Γερμανία. Το ΝΑΤΟ αποτελούσε τον κορμό άμυνας της Ευρώπης και η προστασία των ΗΠΑ θεωρούνταν δεδομένη.
Αντίθετα σε όλα αυτά, ο Πρόεδρος Τραμπ έχει αλλάξει σημαντικά το πώς προσλαμβάνονται οι ΗΠΑ σήμερα στην Ευρώπη, οδηγώντας μια έλλειψη εμπιστοσύνης και σε μία αβεβαιότητα ως προς τη σχέση με τις ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ πλέον, εμφανίζονται πιο αβέβαιες και ασταθείς ως προς την πολιτική που πρόκειται να ακολουθήσουν σε μία σειρά από διεθνή ζητήματα.
Η εικόνα του Τραμπ είναι αυτή ενός επιχειρηματία που αποσκοπεί μονάχα στο προσωπικό κέρδος, είναι σκοτεινός στο τρόπο λήψεως αποφάσεων και δεν τηρεί τα διπλωματικά και πολιτικά προσχήματα. Μία τέτοια εικόνα είναι επιβλαβής στις διεθνείς σχέσεις των κρατών που βασίζονται στη διαπραγμάτευση, στη κοινή επίλυση των προβλημάτων ανάμεσα στους συμμάχους και στον ορθολογισμό στη λήψη αποφάσεων.
Κατά συνέπεια, η Ευρώπη βρίσκεται από το Νοέμβριο σε μία στάση αναμονής για το δείγμα γραφής της νέας αμερικανικής πολιτικής. Η εικόνα του νέου ηγέτη των ΗΠΑ παρουσιάζει μία αμφιλεγόμενη στάση με αποτέλεσμα οι Ευρωπαίοι δικαίως να βλέπουν τις ΗΠΑ σαν μία ασταθή δύναμη η οποία μπορεί να αποτελέσει σύμμαχο αλλά μπορεί να μετατραπεί εξίσου εύκολα και σε εχθρό. Στην εξωτερική πολιτική η αστάθεια αυτή οδηγεί σε αμυντική στάση και αυτό ήταν το μήνυμα της Καγελαρίου Άνγκελα Μέρκελ.
Η στάση αναμονής στη διεθνή πολιτική δεν μπορεί να παραμείνει επ’ αόριστον. Στη δήλωση της η Άνγκελα Μέρκελ το έκανε σαφές, ότι η στάση αναμονής τελείωσε και η απόφαση πάρθηκε: Από τη στιγμή που η εικόνα που εκπέμπουν οι ΗΠΑ δεν είναι ξεκάθαρη για το αν πρόκειται για εικόνα συμμάχου ή εχθρού, η στάση των Ευρωπαίων θα πρέπει να είναι ανάλογη, άλλοτε αμυντική και άλλοτε φιλική προς τις ΗΠΑ. Η πολιτική αυτή βέβαια οδηγεί αργά ή γρήγορα σε ανταγωνισμούς και διλήμματα ασφαλείας, πράγμα που ενισχύει την ανισορροπία στο διεθνές σύστημα, την αστάθεια και ίσως και τη ρήξη.
Α.Ν.
Η Αναδημοσίευση στο OnAlert.gr
ΑΣΠΡΙΑΔΗΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ 